Historia

W roku 2019 obchodziliśmy 70. rocznicę utworzenia we Wrocławiu Sekcji Numizmatycznej. Wrocław – dawna piastowska stolica Śląska, to miasto, które po wojnie stało się ważnym ośrodkiem ruchu numizmatycznego. Wrocław, kolebka mennictwa śląskiego, szczycił się posiadaniem przebogatych zbiorów numizmatycznych, m.in. zbiorami rodziny Rehdigerów, zapisanych w testamencie miastu przez Thomasa Rehdigera w roku 1575, zbiorem Hugona Saurmy-Jeltscha, czy zbiorami, będącymi pod  opieką Ferdynanda Friedensburga, w powstałym w 1899 roku Śląskim Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności. Tu od lat 60. XI w. czynna była mennica, w której swoje monety bił Bolesław II Szczodry. Denary Mieszka Plątonogiego to jedne z najstarszych zabytków języka polskiego. Tu na Śląsku funkcjonowały jedne z najstarszych mennic władców Polski, właśnie tu we Wrocławiu, a  także w Legnicy i w Opolu. Na Dolnym Śląsku do XVII wieku na monetach piastowskich władców śląskich widniał orzeł śląski.

W 1945 r. dzięki zabiegom Kazimierza Majewskiego zawiązało się we Wrocławiu stowarzyszenie o lokalnym początkowo zasięgu – Towarzystwo Archeologiczne we Wrocławiu, które w  1948 r. przeobraziło się w ogólnopolskie towarzystwo naukowe pod nazwą Polskie Towarzystwo Archeologiczne. Wówczas to Tadeusz Kałkowski z Katowic i Marian Haisig z Wrocławia zwrócili się do prof. K. Majewskiego z inicjatywą utworzenia w ramach PTA Sekcji Numizmatycznej. Inicjatywa ta znalazła pełne zrozumienie i poparcie. Pismem z 30 VI 1948 r. (Fot. 1) Zarząd Główny PTA (wówczas z siedzibą we Wrocławiu) uznał Sekcję Numizmatyczną za oficjalnie istniejącą. Sekcja ukonstytuowała się 15 I 1949 r. z udziałem 23 osób (Fot. 2). Przewodniczącym pierwszego Zarządu został Marian Haisig, wiceprzewodniczącym Adolf Nasz, sekretarzem Adam Więcek, a referentem organizacyjnym Sekcji Tadeusz Kałkowski. Pierwsze „posiedzenie naukowe” Sekcji Numizmatycznej PTA we Wrocławiu odbyło się 18 I 1949 r., na którym inż. Tadeusz Kałkowski wygłosił referat „Aktualne zagadnienia numizmatyki śląskiej”. Zebrania odbywały się w lokalu PTA przy ul. Szewskiej 49 oraz w sali wykładowej Instytutu Historii Sztuki przy ul. Szewskiej 36. Ostatnie zebrania członków odbyły się w ciągu 1951 roku.

W 1951 r. Marian Haisig zorganizował pierwszą po wojnie czasową wystawę numizmatyczną “Śląsk w monetach, medalach i pieczęciach” ze zbiorów Muzeum Śląskiego uzupełnionych obiektami wypożyczonymi z Muzeum Narodowego w Warszawie. Wystawa trwała od 21 X 1951 r. do 3 III 1952 r. W związku z wystawą opublikował broszurę pod tym samym tytułem, która będąc komentarzem do wystawy omawiała równocześnie w sposób popularny numizmatykę, sfragistykę i medalierstwo śląskie.

W 1952 r. na IV Walnym Zgromadzeniu PTA we Wrocławiu podjęto decyzję o przeniesieniu ZG PTA do Warszawy. Następnie w dniach 14–15 VI 1953 r. na Zjeździe, który odbył się pod patronatem PAN w Nowej Hucie połączone zostały Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne w Poznaniu, Polskie Towarzystwo Numizmatyczne w Krakowie i Warszawskie Towarzystwo Numizmatyczne. Od zjazdu połączeniowego pomimo powołania Sekcji Numizmatycznej z  prof. L. Piotrowiczem jako przewodniczącym zaznaczył się zastój w działalności numizmatycznej PTA zarówno we Wrocławiu jak i całej Polsce. Ożywienie ruchu numizmatycznego sprawiły dopiero w latach 60-tych ośrodki terenowe. 16 III 1961 r. na walnym zebraniu Oddziału Wrocławskiego PTA przyjęto jednogłośnie wniosek dra M. Haisiga o wznowienie przy Oddziale działalności numizmatycznej. Kilka miesięcy później – 2 listopada 1961 r – odbyło się pierwsze zebranie reaktywowanego przy PTA Koła Numizmatycznego. Tematem pierwszego referatu był Joachim Lelewel jako numizmatyk, powołany jeszcze w tym samym roku na patrona Koła. Na kolejnym zebraniu M. Haisig został wybrany na przewodniczącego Zarządu Koła Numizmatycznego. W 1962 r. mimo dużych trudności lokalowych odbyło się 16 zebrań z prelekcjami. Zebrania odbywały się początkowo w Muzeum Śląskim, w sali Starego Ratusza, na Uniwersytecie Wrocławskim, a od 1963 r. już na stałe w Muzeum Archeologicznym. Koło a od maja 1964 r. Sekcja Numizmatyczna im. Joachima Lelewela, dzięki działalności popularyzacyjno-naukowej rozwijało się pomyślnie i w roku 1969 osiągnęła stan 119 osób.

Ze względu na zwiększającą się liczbę numizmatyków i coraz większy ich udział w działalności organizacyjnej i popularyzatorskiej, realizowanej w formie kilkuset wystaw oraz prelekcji rocznie, rozwiniętej akcji wydawniczej katalogów i lokalnych periodyków numizmatycznych, emisji licznych medali pamiątkowych, organizacji konferencji numizmatycznych i archeologicznych, Polskie Towarzystwo Archeologiczne (PTA) zostało przemianowane w 1971 roku na Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne (PTAiN). 20 lat później w roku 1991 numizmatycy powołali oddzielne towarzystwo – Polskie Towarzystwo Numizmatyczne, którego I Walny Zjazd odbył się we Wrocławiu w dniach 21-23 maja 1993 r.

XV Walny Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Delegatów Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w dniach 31 maja – 2 czerwca 2019 roku w Zamku Czocha zorganizowany został ponownie przez Oddział PTN we Wrocławiu im. Joachima Lelewela. Pierwszy zamek Czocha wybudowany w latach 1241–1247 był początkowo warownią na pograniczu śląsko-łużyckim króla czeskiego Wacława I z Przemyślidów. W 1319 roku jako posag wraz z okolicznymi ziemiami został włączony do księstwa jaworskiego, którym wówczas władał Henryk I Jaworski, a od 1346 roku Bolko II Mały, książę świdnicko-jaworski. Po śmierci księżnej Agnieszki, wdowy po Bolku II Małym, na mocy układu o przeżycie z cesarzem i królem Czech Karolem IV Luksemburskim zamek ponownie stał się własnością Korony Czeskiej. W roku 1912 zamek został przebudowany. Niestety podczas przebudowy zniszczono jednak wiele najstarszych fragmentów tego historycznego obiektu.

W ramach Oddziału Wrocławskiego funkcjonowały także regionalne koła numizmatyczne: w Kłodzku, Świebodzicach, Lubinie, Głogowie, Zielonej Górze, Oławie i Nysie. Obecnie funkcjonują trzy koła: w Kłodzku, Nysie i Świebodzicach.

Zebrania wrocławskich numizmatyków odbywały się kolejno w Muzeum Śląskim, Uniwersytecie Wrocławskim, Muzeum Archeologicznym, Domu Kultury Dolmel, Technikum Żeglugi Śródlądowej, w  Szkole Podstawowej przy pl. Muzealnym, Muzeum Sztuki Medalierskiej, a obecnie ponownie w Muzeum Archeologicznym (w Arsenale).